Boże ciało (2019) - Jan Komasa

Zaskakująco szybko i bardzo wyraźnie przywrócił mi Jan Komasa wiarę w swój reżyserski potencjał. Po tym jak Sala samobójców wywindowała go na wysoką pozycję pośród obiecujących polskich reżyserów, tak głośne Miasto 44 druzgocąco mnie rozczarowało przynosząc zwątpienie. Ale teraz, wraz z najnowszym tytułem Komasa wraca na odpowiednie tory i mało tego, staje się nie tylko jednym z największych, ale chyba największym z własnego pokolenia kandydatem do wielkiej, może nawet ponad jedynie europejskiej kariery. Biorąc na warsztat samą w sobie niezwykłą i może nie fundamentalnie, lecz jednak zasadniczo opartą o autentyczne wydarzenia historię, dodał jej tak wyrazistego reżyserskiego szlifu, że każda scena stała się rodzajem emocjonalnego katharsis. Wykorzystując jako pretekst motyw wewnętrznej przemiany nieoczywistego bohatera (w tym miejscu uzasadniony długi wtręt) - bohater jest ofiarą własnych niedojrzałych decyzji, godnych potępienia czynów, lecz nie jest do szpiku kości zepsuty, gdyż tkwi w nim człowieczeństwo, które miota się pomiędzy muszę, a mogę! Po wtręcie, od nowego zdania kontynuuje, zakładam że bez utraty kluczowego wątku. ;) Przemiany... będącej wypadkową jego prawdziwych potrzeb, realizowanego dość biernie rozliczenia z przeszłością poprzez desperacką, a praktycznie to kształtowaną zbiegami okoliczności próbę ucieczki w kierunku względnej normalności, dokonał reżyser sugestywnej analizy (co ważne unikającej prostego podpierania się wyłącznie stereotypami) społeczności małomiasteczkowej, konfrontując się z niejednoznacznymi przecież w ocenie realiami, w których kapłan poprzez reprezentowanie Kościoła stanowi jednocześnie rodzaj wyroczni i spoiwa łączącego członków wiejskiej wspólnoty. Przede wszystkim jednak pośród licznych nawiązań socjologicznych ukazał czym jest pierwotna siła religii i gdzie tkwi jej zasadnicza funkcja, będąca wypadkową fenomenu potrzeby wiary, a sprowadzająca się właściwie w praktyce do poszukiwania oparcia w Bogu podczas doznawanego cierpienia. To jest bowiem film o terapeutycznej roli wiary w Bożą moc udzielaną w postaci wsparcia w sytuacjach kryzysowych. To film o nadawaniu sensu z bezsilności zdarzeniom pozbawionym takiego realnego usprawiedliwienia, które prócz logicznego wyjaśnienia przynieść może też upragnione ukojenie. Tutaj także, mimo że Komasa działa na granicy przesady i tym samym newralgicznej utraty wiarygodności, pozwalając na wtłaczanie do scenariusza natłoku motywów wynikających z potrzeby pełnego wykorzystania potencjału socjologiczno-psychologicznego, to w żadnym momencie jej nie przekracza. Wykorzystując fundament autentycznej historii nie dodaje nazbyt krzykliwych i kontrowersyjnych argumentów, a tylko naturalnie potrafi dostrzegać w zawiłej sytuacji, tak wiele typowych, wyjaśnianych przez nauki humanistyczne tendencji w ludzkich zachowaniach. To też ponad merytoryczną i emocjonalną wartość, również film doskonale zagrany, a sam Bartosz Bielenia nie jest jedynym, choć z pewnością najbardziej chyba wyrazistym przykładem kapitalnego warsztatowego przygotowania i umiejętności uzyskania przekonującego autentyzmu odgrywanej postaci. Łudząco fizycznie przypominający Christophera Walkena fantastycznie wykorzystał własne wizualne atuty, jednak dzięki równie doskonałym kreacjom drugoplanowym nie zdominował ekranu. Tak samo na uznanie zasłużyła Eliza Rycombel, Tomasz Ziętek, Leszek Lichota, Barbara Kurzaj, czy pojawiający się wyłącznie we wstępie i finale Łukasz Simlat. Jednak ponad nimi pod względem mistrzowskiej wiarygodności funkcjonuje Aleksandra Konieczna, która powściągliwym aktorstwem opartym o mimiczne niuanse w postaci najdrobniejszych drgnięć mięśni twarzy, osiąga porażający efekt zatracenia i zagubienia w potwornym bólu. Takie kapitalne zaplecze aktorskie prowadzone ręką utalentowanego i wyczulonego w tym akurat przypadku na przeholowanie reżysera, dało szansę na uzyskanie tego, co w miarę niedawno nie udało się Małgorzacie Szumowskiej, która kręcąc niezrozumiale nagradzaną Twarz, popełniła w rzeczy samej grzech groteskowego potraktowania absolutnie w głębi znaczeń niegroteskowej rzeczywistości i w głównej mierze samych postaci. Chcąc w teorii uzyskać efekt podobny co Komasa obnażyła swoją niewielką wiedzę o prowincjonalnych środowiskach, a wartość lokalnych wspólnot i roli w nich wiary ubrała, może nie w obraźliwe, lecz z pewnością karykaturalne oblicze. Komasa nie popełnił tego błędu, stworzył obraz zarówno krytyczny jak i zarazem film którego przesłanie nie wyśmiewa, a sieje wyrozumiałe dobro łączące to, co teoretycznie stoi w opozycji i bez elementarnej dobrej woli nie da się konstruktywnie zgłębić. Nie wytyka palcami ani nie usprawiedliwia, stawia lustro i próbuje zrozumieć docierając do jednostkowych i grupowych motywacji. Niezwykle wartościowe to kino, takie które w surowym wydaniu dostarcza pięknego choć bolesnego przeżycia. Łzy w oczach bohaterów i równie ustawiczne świeczki podczas seansu w moich. Celne diagnozy i trafnie odnalezione przyczyny. Ludzka ułomna natura - w niej zrozumiała gorycz, złość i potrzeba zemsty. Bezsilność wobec konstelacji tragicznych zdarzeń prowokowanych przez ludzkie nieodpowiedzialne działania kierowane niekontrolowaną frustracją lub też młodzieńczą euforią. Konstruktywne w przesłaniu kino brutalnej prawdy i kino mimo, że tragiczne, to w istocie optymistyczne, za które Kościół powinien być Komasie wdzięczny. 

P.S. Jeszcze puenta nieoficjalna, która jest akurat ekstremalnie gorzka. Znaczy, że jak masz wyrok to nie masz szans by zostać księdzem, ale jak zostaniesz księdzem, to możesz mieć już wyje**** na  potencjalne wyroki.